Het Nationaal Programma Armoede en Schulden (NPAS) is opgezet om aanbevelingen uit het interdepartementaal beleidsonderzoek (IBO) naar problematische schulden om te zetten in concrete beleidsmaatregelen. Hoewel deze ambitie breed wordt toegejuicht, werpen budgettaire beperkingen direct een schaduw over de uitvoerbaarheid van een aantal belangrijke voorstellen, aldus de NVVK.
Beperkte middelen zetten uitvoering beleidsmaatregelen onder druk
In de begeleidende Kamerbrief bij het NPAS geeft de demissionair staatssecretaris van Participatie en Integratie aan dat het oorspronkelijke ‘basispakket’ uit het IBO-onderzoek het uitgangspunt vormt. Voor de uitwerking ervan waren zowel incidentele als structurele middelen gereserveerd. Vanwege de huidige financiële situatie vervallen deze structurele middelen vanaf 2029, waardoor een deel van de plannen in gevaar komt.
Realisatie integraal schuldenoverzicht onzeker
Een van de maatregelen die geraakt wordt door het ontbreken van structurele financiering is het integrale schuldenoverzicht. Zonder duurzame bekostiging voor uitvoering is implementatie hiervan niet haalbaar. Er wordt wel onderzocht of onderdelen van dit overzicht, of bouwstenen die schulden inzichtelijk maken, alsnog verder ontwikkeld kunnen worden. Ook het centraal loket voor overheidsincasso ondervindt hinder van de financiële beperkingen.
Vroegsignalering dreigt te stagneren
Een derde belangrijk onderdeel van het programma, de investering in vroegsignalering door gemeenten, staat eveneens onder druk. In de Kamerbrief wordt aangegeven dat onderzocht wordt in hoeverre vroegsignalering nog realiseerbaar is met de resterende incidentele middelen. Daarbij wordt samengewerkt met gemeenten om de beschikbare middelen zo effectief mogelijk in te zetten, ook met het oog op toekomstige voortzetting.
Innovatie op kwetsbaar beleidsgebied blijft achter
Hoewel bezuinigingen op rijksniveau onvermijdelijk zijn, is het wrang dat juist op een terrein dat burgers in kwetsbare posities moet beschermen, belangrijke innovaties geen doorgang lijken te vinden. Daarmee dreigt stagnatie in de modernisering van de schuldhulpverlening.
Rol Tweede Kamer cruciaal voor bijsturing
Het NPAS schetst de beleidsrichting die het kabinet voor ogen heeft op het gebied van armoede en schuldenproblematiek. Dit biedt de Tweede Kamer ruimte om hierover met de staatssecretaris in debat te gaan en waar nodig bij te sturen. Er liggen kansen om alsnog structurele borging van cruciale elementen te realiseren.
Voortzetting van ingezette koers, met ruimte voor verbetering
Het is positief dat het programma voortbouwt op eerder ingezette maatregelen. Hoewel verdere concretisering nodig is, zijn de richtingen herkenbaar voor uitvoerende partijen. De sector heeft de afgelopen jaren al veel veranderingen moeten verwerken. De huidige focus ligt op het implementeren van de basisdienstverlening en het verbeteren van begeleiding en nazorg – trajecten die tijd en ruimte vragen om zorgvuldig te implementeren.
Bestaanszekerheid als randvoorwaarde voor duurzame oplossingen
Het waarborgen van bestaanszekerheid is essentieel voor het voorkomen van nieuwe schulden. Positief is dat het programma inzet op eenvoudiger en effectiever beleid voor inkomensondersteuning. Tegelijkertijd moet er aandacht blijven voor huishoudens zonder afloscapaciteit, zoals de ongeveer 30% van de hulpvragers met hoge vaste lasten. Structurele oplossingen zijn daarvoor nodig.
Duurzame financiële gezondheid als nieuwe ambitie
Afbeelding ‘Armoede en schulden in Nederland’, afkomstig uit Kamerbrief ‘Nationaal Programma Armoede en schulden’
Extra aandacht voor kwetsbare groepen en nazorg
Het programma besteedt ook aandacht aan nieuwe thema’s zoals de situatie van kinderen in armoede, werkende armen en bewoners van Caribisch Nederland. Doel is om meer huishoudens duurzaam uit de schulden te helpen. Hierbij wordt financiële begeleiding en nazorg als essentieel benoemd – een benadering die binnen de branche al langer wordt omarmd.
Motie over verplichte begeleiding krijgt invulling
Een recente motie in de Tweede Kamer vraagt om verplichte begeleiding van mensen in een schuldhulptraject. Deze verplichting is inmiddels onderdeel van de basisdienstverlening. Schuldhulpverleners dienen een begeleidingsplan op te stellen en gedurende twaalf maanden actief contact te onderhouden met de betrokken burger. De effectiviteit van deze nazorg wordt gemonitord.
Constructieve samenwerking noodzakelijk
De sector staat open voor samenwerking met het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid en met staatssecretaris Nobel om de plannen uit het NPAS verder vorm te geven. Tegelijkertijd zijn er zorgen over de aflopende financiering en de impact van eventuele politieke veranderingen na nieuwe verkiezingen.
Gedeeld doel: minder mensen met problematische schulden
De urgentie om de schuldenproblematiek in Nederland aan te pakken blijft onverminderd groot. Het is zaak dat overheid, beleidsmakers en uitvoerende organisaties gezamenlijk optrekken om duurzame oplossingen te realiseren. Alleen dan kan het aantal mensen met problematische schulden daadwerkelijk worden teruggedrongen.
Bron: NVVK
